Polska w wieku XVII wieku - zestawienie przyczyn i skutków

PRZYCZYNY wojen ze Szwecją

• ​unia personalna ze Szwecją, 
• detronizacja Zygmunta III Wazy,
• inkorporacja Estonii przez Zygmunta III​ Wazę,
• pretensje polskiej linii Wazów do szwedzkiej korony​,
• rywalizacja o ​wpływy w rejonie Morza Bałtyckiego,
• brak ziem pod uprawę w Szwecji.

PRZYCZYNY wojen z Rosją

• "Wielka smuta" w Rosji - wygaśniecie dynastii Rurykowiczów, wystąpienia bojarów i chłopów, pojawienie się pretendenta do władzy, dymitriady.

PRZYCZYNY wojen z Turcją

• wyprawy łupieżcze Tatarów krymskich i Kozaków,
• rywalizacja o wpływy na Wołoszczyźnie i Mołdawii,
• wsparcie dla Habsburgów przez Zygmunta III Wazę​,
• próby podporządkowania Podola i prawobrzeżnej Ukrainy,
• uznanie zwierzchnictwa sułtana przez Kozaków,
• kryzys państwa polskiego,
• bunty wojska,
• brak środków na utrzymanie wojska​,
• rozkwit Imperium Osmańskiego.

PRZYCZYNY powstania Chmielnickiego

• Kozacy siłą społeczną Ukrainy naddnieprzańskiej,
• spory z magnaterią, która próbowała podporządkować sobie Kozaków jako pańszczyźnianych chłopów,
• rejestr Kozaków,
• dążenia króla Władysława IV do wojny z Turcją, obiecanie zwiększenia rejestru Kozaków,
• różnice wyznaniowe na Ukrainie,
• różnice językowe i obyczajowe,
• wcześniejsze powstania,
• osobisty zatarg Bohdana Chmielnickiego.

PRZYCZYNY kryzysu wewnętrznego:

• zwiększenie roli magnaterii,
• słaba pozycja króla względem szlachty, która nie godziła się np. na utrzymanie stałej armii, bojąc się wzmocnienia władzy króla,
• państwa ościenne - liczne, dobrze wyszkolone armie,
• kryzys gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej
• zahamowanie rozwoju miast
• kryzys monetarny

SKUTKI wojen:

• wyniszczenie ziem polskich,
• utrata Inflant,
• utrata wschodnich województw,
• straty ludności - nawet do 35% po "potopie",
• głód,
• chaos monetarny,
• umocnienie potęg Szwecji i Francji w Europie,
• wzrost znaczenia Rosji,
• uniezależnienie się Prus,
• wzmocnienie magnaterii,
• wzmocnienie katolicyzmu,
• słabość polskiej armii,
• rozwój kontrreformacji,
• upadek gospodarczy,
• rabunki m.in. dzieł sztuki (Szwecja ciągle nam nie oddała wszystkiego),
• decentralizacja władzy,
• odsunięcie szlachty od władzy, 
• osłabienie Polski na arenie międzynarodowej, 
• blokowanie wszelkich prób reform przez liberum veto, 
• brak skarbu,
• konserwatyzm, zacofanie, nietolerancja, anarchia, ksenofobia,
• po zwycięstwie nad Turcją Polska nazywana "przedmurzem chrześcijańskiej Europy".

Czy pamiętacie?

Zagadka​

Dlaczego prawobrzeżna Ukraina leży po lewej stronie mapy, skoro prawy brzeg Wisły leży po prawej?